استخدام معلمان حق التدریس موفقیت آمیز خواهد بود؟
آریا بازار - تا بوده همین بوده و معلمان حق التدریس در پیچ وخم استخدام شدن قرار داشتند و از این موضوع احساس نارضایتی می کنند، اما نباید از یاد برد که آموزش وپرورش نیز یارای این حجم از استخدام را ندارد، شاید برای همین بود که طرحی تحت عنوان طرح استخدام معلمان حق التدریسی مطرح شد و بار ها و بار ها مورد مناقشه قرار گرفت.
به گزارش اقتصادآنلاین، شهروند نوشت: با وجود کمبود بودجه ای که آموزش و پرورش در پیش رو داشته، این موضوع امری بدیهی به نظر می رسد. با نگاهی به بودجه آموزش وپرورش برای سال ٩٥ که نزدیک به ٣١هزارو٦٨٠ میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود، سال٩٦ را سالی سخت برای آموزش وپرورش می دانند، چراکه حداقل بودجه مورد انتظار برای ادارات کل استان ها ٣٠هزار میلیارد تومان است، البته با وجود افزایش بودجه در سال ٩٦ پیشرفتی در این زمینه حاصل نشد.
شاید برای همین است که با گذشت ٨ سال از طرح «تعیین تکلیف استخدام معلمان حق التدریس» و با وجود به تصویب رسیدن کلیاتش هنوز که هنوز است خبری از استخدام حق التدریسی ها نیست و طی این سال ها نگرانی معلمان حق التدریس را بیش از پیش کرده است. شاید برای همین بوده که معلمان حق التدریس به این موضوع واکنش نشان داده و چندین بار صدای خود را به مسئولان رسانده اند.
صندوق هایی که به دلیل کارکرد چندگانه ای که دارند نمی توانند پاسخگوی بازنشستگانی باشند که روزها در این راه قدم گذاشته اند. شاید برای همین است که این روزها همهمه ورشکستگی صندوق های بازنشستگی نیز به گوش می رسد، صندوقی که یارای پرداخت حقوق های به تعویق افتاده بازنشستگان را ندارد و با استخدام تعدادی دیگر بر حجم آنها اضافه می شود و این صندوق را در تنگنا قرار می دهد.
شاید برای همین است که آموزش وپرورش به استخدام معلمان حق التدریس تن نمی دهد.
اکنون آنچه به گوش می رسد خبر از سونامی بازنشستگی در سال های پیش رو را می دهد. به گفته مسئولان وزارتخانه در سال١٤٠٠، حدود 400 هزار نیرو از آموزش وپرورش خارج می شوند.
اگر کارکنان آموزش وپرورش را حدود 900 تا یک میلیون نفر درنظر بگیریم، طی 4 سال آینده چیزی بیش از 40 درصد خروجی را پیش رو داریم، این درصورتی است که دانشگاه فرهنگیان سالانه می تواند ٣٣هزار خروجی برای آموزش و پرورش داشته باشد و با احتساب آن در 4 سال، 150 هزار نفر می شود! پس طبیعی است که کسری 200 تا 300 هزار نفری به لحاظ نیروی آموزشی را تا سال 1400 پیش رو داشته باشیم، البته باید درنظر داشت که معلمان حق التدریس بیش از سایرین مورد ظلم واقع می شوند و برای مطالبه حق و حقوق شان باید ماه ها انتظار بکشند و حقوق ماه های گذشته را دریافت کنند. اما نباید از یاد برد که آموزش وپرورش با وجود بودجه ناکافی و نیروهای بیش از پیش حق التدریس، یارای استخدام این دست از افراد را ندارد که ممکن است سرانجام استخدام شان به شکست ختم شود. برای ملموس تر شدن این موضوع با کارشناسان به گفت وگو نشسته ایم که در ادامه می خوانید.
پیشینه
نگاهی به رویه استخدام در سال های اخیر
استخدام نیروهای حق التدریس آموزش وپرورش موضوع پرمناقشه ای است که همواره بر سر زبان ها بوده و تا جایی ادامه پیدا کرده که در اواخر دولت هشتم لایحه ای به تصویب رسید که خبر از استفاده آموزش وپرورش از فارغ التحصیلان دوره کارشناسی بهترین دانشگاه های کشور می داد، تا پس از برگزاری دوره های تربیت معلم و گذراندن واحدهای تخصصی آنها را به عنوان دانشجوی کارشناسی ارشد استخدام کند و در مدارس به کار گیرد.
اما موضوع به همین جا ختم نشد، مجلس هفتم شورای اسلامی بدون توجه به این مصوبه دولت، در اواخر سال ١٣٨٣ قانونی را در مجلس تصویب کرد که آموزش وپرورش موظف شد ٤٠ هزار معلم حق التدریس را استخدام کند، در سال ١٣٨٤ این اقدام صورت گرفت و بدین طریق برای نخستین بار معلمان حق التدریس در آموزش وپرورش استخدام شدند.
این حجم استخدام معلمان حق التدریسی مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان قرار گرفت، با این حال در شهریور ١٣٨٤ با وجود این که آموزش وپرورش بیش از آن ٤٠ هزار معلم حق التدریس را استخدام کرده بود، باز هم دست به استخدام ١٧ هزار نیروی جدید زد که ٦ هزار نفر از آنان از نیروهای متعهد به خدمت و مراکز تربیت معلم بوده و ١١ هزار نفر نیز از طریق آگهی روزنامه ها و برگزاری آزمون استخدام شدند.
اما با شروع به کار دولت نهم استخدام نیرو های آموزش وپرورش رویه ای متفاوت به خود گرفت.
مسئولان این وزارتخانه طرح استخدام ٩ هزار نیرو از طریق آزمون را مطرح و اجرا کردند، شاید برای همین بود که در مهرماه ١٣٨٥ مسلم میرزاپور، معاون حقوقی وقت آموزش وپرورش گفته بود.
اگرچه در گذشته ٤٠ هزار نفر از معلمان حق التدریسی به صورت رسمی به استخدام آموزش وپرورش درآمدند، اما با این وجود هنوز ٦٠ هزار نفر از فرهنگیان کشور را معلمان حق التدریس تشکیل می دهند، اما باید در نظر داشت که در هشت سال گذشته طرحی تحت عنوان طرح استخدام معلمان حق التدریس به مجلس ارایه شد و بار ها و بارها مورد اصلاح قرار گرفت، حال آن که در طی این دوران این طرح دستخوش تغییر و تحول قرار گرفته و هنوز که هنوز است به آن جامه عمل پوشانده نشده است.
نگاه موافق
استخدام افراد بنا بر صلاحیت
سیدمنصور موسوی، تحلیلگر مسائل آموزش وپرورش | بسیاری از معلمان حق التدریس به امید روزی که در آموزش وپرورش استخدام شوند، به سر می برند و این موضوع را حق خود می دانند. اما سیدمنصور موسوی، تحلیلگر مسائل آموزش وپرورش معتقد است: «از اساس نمی توان با قضیه استخدام ها مخالف بود، چراکه این دسته از افراد همچنان مشغول به تدریس هستند، موضوعی که از اهمیت ویژه ای برخوردار است.»
این تحلیلگر مسائل آموزش وپرورش با اشاره به این که استخدام افراد باید بنا بر صلاحیت ها باشد، در این زمینه یادآورشد: «استخدام افراد باید بنا بر صلاحیت ها باشد، نه حق التدریس بودن، زیرا آموزگاران پرورش دهندگان نسل های آینده ما هستند، به همین جهت ابتدا باید از صلاحیت کافی برخوردار باشند، سپس در چنین مناصبی قرار بگیرند، چراکه در برهه ای از زمان آموزش وپرورش مجبور به جذب حق التدریسی ها بود که نتیجه حاصل از آن نظام آموزشی پیش رو است که مشاهده می کنید؛ بی انگیزگی و افت خط تحصیلی و آموزشی. هر چه زمان می گذرد، تفاوت ما و نظام های آموزشی پیشرفته در سطح جهان چشمگیر تر می شود.»
موسوی با اشاره به این که ما باید برای بهبود نیرو های آموزشی گامی برداریم، ادامه داد: «اگر بخواهیم در راستای بهبود این امر گامی برداریم، باید بر صلاحیت نیرو ها تکیه کنیم و برای کسانی که به تازگی درحال استخدام شدن هستند، بایدها و نباید هایی را در نظر بگیریم، به همین جهت بهتر است افراد حق التدریس نیز مانند سایرین در آزمون های استخدامی شرکت کنند تا درصورت داشتن صلاحیت بتوانند به حق و حقوق خود دست پیدا کنند. سابقه کار و تجربه آنها مزید بر علت است، در غیر این صورت ظلم بر آموزش وپرورش است.»
این تحلیلگر مسائل آموزش وپرورش در خاتمه ضمن ارایه توضیحی در زمینه کارآمدی افراد و چرایی جذب معلمان حق التدریس یادآور شد: «البته آزمون ها و مصاحبه ها جای بحث دارد که مجموع مباحثی که نشان دهنده صلاحیت است را باید دارا باشند. برخی این توجیه را دارند که این افراد درحال حاضر به فعالیت بپردازند و در صورت عدم صلاحیت آنها را از ادامه کار باید باز دارند، چراکه در این سال ها به واسطه سیاست های غلطی که آموزش وپرورش در پیش گرفت، ساختار نظام آموزشی را تغییر داد و یک پایه به سایر پایه ها اضافه شد. در این زمان آموزش وپرورش نیاز مبرمی به جذب نیرو پیدا کرد، به همین جهت از نیرو های حق التدریس استفاده کرد. اما این موضوع به این معنی نیست که در صورت عدم صلاحیت باید همچنان به کار خود ادامه دهند، زیرا توانایی نیروی ثابت را ندارند و به عنوان نیروی حق التدریس به کار گرفته شده اند.»
نگاه کارشناس
معلمان حق التدریس در اولویت
فرهاد فلاحتی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات| طرح تعیین تکلیف معلمان حق التدریس سال هاست که در مجلس دست به دست می شود، ولی تاکنون نتیجه بخش نبوده است و معلمان حق التدریس در انتظار
به سر می برند که این موضوع موافق و مخالفانی را به دنبال داشته است. فرهاد فلاحتی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در این زمینه معتقد است: «در گذشته طرحی در قالب کلیات در مجلس به تصویب رسید که به عنوان تعیین تکلیف معلمان حق التدریس بود و کلیات آن در مجلس رأی آورد، اما جزییات آن در صحن رأی نیاورد و مجددا به کمیسیون ارجاع داده شد، به همین جهت نیاز به اقدامات کارشناسی شده دارد تا بتواند قابل قبول باشد و به صحن ارایه شود.»
این نماینده مجلس برخی از ملاحظات انجام شده را تشریح کرد و ادامه می دهد: «ملاحظات بسیاری پیرامون امنیت وجود دارد که باید در نظر گرفته شود وگرنه آموزش و پرورش دچار چالش می شود که این موضوع را می توان در عوامل زیر جست وجو کرد؛ اولا، تعداد حق التدریس های کشور بسیار زیاد است که ٩٥درصد آنها خانم هستند و آموزش و پرورش به این تعداد نیرو نیاز ندارد، همچنین تعداد نیروهایی که لازم دارد، آقایان هستند. ثانیا؛ در استان های مختلف نیاز های آموزش و پرورش تفاوت دارد. به عبارتی در استان های شمالی کشور با تورم نیروی انسانی روبه رو هستیم و در برخی از نقاط کشور از جمله نقاط محروم با کمبود نیرو روبه رو شده ایم. ثالثا؛ قانونا آموزش و پرورش طبق مصوبات مجلس و سند توسعه ششم موظف است نیرو هایی را از طریق دانشگاه شهیدرجایی و دانشگاه فرهنگیان به کار بگیرد.»
این عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات با اشاره به این که معلمان حق التدریس نیز باید جزو برترین ها باشد، ادامه داد: «همه این مقولات ملاحظاتی است که باید در طرح به کار گرفته شود و ما نتایجی که در جلسات متعدد انجام داده ایم این است که آموزش و پرورش را مکلف کنیم بخشی از نیرو های انسانی خود را از بین نیرو های حق التدریس بگیرد، مشهود به شرایطی که آزمون و آموزش در آن دخیل باشد، حتی برای معلمان، به عبارت دیگر معلمان حق التدریس ابتدا باید از فیلتر آموزش و سپس آزمون گذر کنند و دوره های ضمن خدمت را در مدت یک سال طی کنند.»
فلاحتی با اشاره به این که حق التدریس ها باید در اولویت قرار گیرند، زیرا از تجربه کافی برخوردارند، بیان کرد: «اما درنهایت طرحی در دست است تا کسانی که در بدنه آموزش و پرورش اند و از تجربه کافی برخوردارند، در اولویت استخدام قرار گیرند و به نحوی برای آموزش وپرورش قانونی نوشته شود که بتواند از میان بهترین ها انتخاب کند. به عبارت دیگر، بیشترین کار آموزش وپرورش انتخاب از بین نیروهای مجرب و تامین منابع انسانی خود است.»
این عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در خاتمه یادآور شد: «به طورکلی آموزش و پرورش منبع تعلیم و تربیت است، اما کسی که چند سال آموزش دیده است و کار آموزشی داشته باید ارجعیت داشته باشد، از سوی دیگر جوانان نیز جویای کار هستند که باید از فارغ التحصیلان استفاده شود، زیرا جوانان مستعد و نخبه ای وجود دارند که تمایل به فعالیت در آموزش وپرورش دارند و نباید جلوی ورود چنین افرادی به آموزش وپرورش گرفته شود. به همین جهت نیازمند آنیم که آموزش و پرورش از هر دو گروه نیرو دریافت کند که چگونگی آن به عهده آموزش و پرورش گذاشته شده است. اما امتیازات و اولویت هایی برای کسانی که تجربه دارند و حق التدریس بوده اند، در نظر گرفته می شود که منوط به آیین نامه ای است که دولت با کارهای کارشناسی شده به آن جامه عمل می پوشاند.»
نگاه مخالف
نیاز آموزش وپرورش مدنظر است
اسفندیار چهاربند، رئیس مرکز برنامه ریزی و منابع انسانی آموزش وپرورش| اگرچه بسیاری بر این باورند که استخدام معلمان حق التدریس گره گشاست و می تواند بسیاری از معلمان را آسوده خاطر کند، اما اسفندیار چهاربند، رئیس مرکز برنامه ریزی و منابع انسانی آموزش وپرورش در این زمینه نظری متفاوت دارد و معتقد است: «افراد حق التدریس مانند سایر شهروندان از حق و حقوقی برخوردارند و مانند همه شهروندان داوطلب استخدامی این حق را دارند که در آزمون شرکت کنند و در فضای رقابتی قرار گیرند و از فرصت برابر استفاده کنند.»
رئیس مرکز برنامه ریزی و منابع انسانی آموزش وپرورش با اشاره به این که مردان تنها ٧درصد از نیروی حق التدریس را تشکیل می دهند و این برطرف کننده نیاز آموزش وپرورش نیست، توضیح داد: «آموزش وپرورش به همه نیرو های حق التدریس نیاز ندارد، زیرا نیاز آموزش وپرورش به نیروی انسانی ٥٥درصد مرد و ٤٦درصد زن است، اما از این جمعیت تنها ٧درصد مرد است و با این جمعیت تناسب وجود ندارد، زیرا مباحثی چون رشته تحصیلی به میان می آید که برمبنای نیاز آموزش وپرورش محاسبه و ارزیابی می شود.»
چهاربند ضمن یادآوری این که آموزش وپرورش هیچ الزامی برای استخدام معلمان حق التدریس ندارد، در این زمینه یادآور شد: «سال ٩٥ طرحی تصویب شد پیرامون افرادی که از سابقه تدریس پیش دبستانی برخوردارند و می توانند به صورت حق التدریس به کار گرفته شوند. اما الزامی برای استخدام وجود نداشت، ولی اکنون می گویند که این افراد را باید استخدام کرد؛ با توجه به این که الزامی برای آموزش وپرورش در نظر گرفته نشده است.»
رئیس مرکز برنامه ریزی و منابع انسانی آموزش وپرورش در خاتمه یادآور شد: «بنابراین آنچه را که قانون به ما ابلاغ کند در چارچوب آموزش وپرورش پیگیری می کنیم. ضمن قایل بودن همه حقوق برای افرادی که در نهضت و پیش دبستانی هستند، ملزم به تامین نیاز های آموزش و پرورش هستیم، هر مقدار ظرفیت در این جمعیت تناسب داشته باشد، با رعایت فرصت ها استفاده می شود، در غیر این صورت نمی توان نیرو های مازاد را به آموزش وپرورش تحمیل کرد.»
تجربه دیگران
اولویت آموزش
آموزش وپرورش در هر کشوری بنابر اهمیتش برای این بخش، بودجه تعیین می کند. در بسیاری از کشور ها برای آموزش بودجه قابل توجهی درنظر گرفته می شود، البته باید دانست که ژاپن و آمریکا به عنوان کشور های پیشرو در بودجه آموزشی قرار دارند. شاید برای همین است که به عنوان کشورهای توسعه یافته نیز شناخته می شوند. البته نباید پنداشت بودجه مطلوب آموزشی تنها به این دو کشور محدود می شود و از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با نگاهی اجمالی درمی یابیم انگلیس، فرانسه و ایتالیا از دیگر کشور هایی هستند که آموزش در آنها از اهمیت بالایی برخوردار است، شاید برای همین است که بودجه بندی آموزش در این کشور ها از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین بررسی ها نشان می دهد که اگر تمامی افراد در کشورها به سطح پایه ای از آموزش وپرورش دست یابند، تولید ناخالص داخلی در آن کشور افزایش پیدا می کند، زیرا دانش آموزان می توانند تأثیری مستقیم روی اقتصاد داشته باشند. هرچند مدارس ایران در رتبه بندی مدارس جهانی در رده های پایین قرار دارند، اما در صورتی که عملکرد بهتر و مناسب تری داشته باشند، خواهند توانست پتانسیل بالای اقتصادی را در کشور ایجاد کنند.