تعیین حریم گسل های 5 کلانشهر به سفارش شورای عالی شهرسازی و معماری ایران
فصل اقتصاد - رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مهمترین فعالیت های شاخص و موثر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در موضوعات مختلفی از جمله تعیین حرایم گسل های کلانشهرهای تهران و همچنین توسعه کمی و کیفی شبکه شتابنگاری زلزله کشور را تشریح کرد.
به گزارش فصل اقتصاد و به نقل از وزارت راه و شهرسازی، محمد شکرچی زاده رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفتگو با خبرنگار پایگاه این وزارتخانه، اهم فعالیت های شاخص و موثر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی را در حوزه مسکن و شهرسازی در پنج سال گذشته تشریح کرد.
شکرچی زاده گفت: تعیین حرائم گسل های کلانشهرهای تهران، تبریز، مشهد، کرج و کرمان، تدوین برنامه عملیاتی ایمنی راه های کشور، توسعه کمی و کیفی شبکه شتاب نگاری زلزله کشور، مشاوره جهت پروژه EPC باند 29 راست و تاکسیوی های ارتباطی فرودگاه مهرآباد، پروژه سامانه مدیریت روسازی راه ها، دو جداره سازی تانکرهای حمل قیر، بانک مسکن به مثابه بانک توسعه ای، تدوین چارچوب راهنمای توسعه شهری مبتنی بر حمل و نقل ریلی، تهیه راهنمای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان در خصوص جزئیات اجرایی عایق کاری حرارتی پوسته ساختمان و ارائه راهکارهای استفاده همزمان از سیستمهای گرمایش و سرمایش خورشیدی و متداول در ساختمانهای مسکونی نقاط مختلف کشور از جمله 10 اقدام شاخص و موثری است که مرکز در دستور کار قرار داد و در پنج سال گذشته به نتیجه رساند.
تعیین حرائم گسل های کلانشهرهای تهران، تبریز، مشهد، کرج و کرمان
به گفته شکرچی زاده، خطر گسلش سطح زمین در اثر زلزله در مناطق شهری و کلانشهرها از مسایلی است که باید در طرح های کاربری اراضی شهری، مقررات و ضوابط ساخت و ساز و نیز بررسی ژئوتکنیکی پروژه ها مورد توجه قرار گیرد.
رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی یادآور شد: شهر بزرگ تهران به همراه کلانشهرهای تبریز، کرمان، مشهد و کرج نیز به دلیل عدم رعایت این اصول در ساخت و ساز و نیز وجود گسلهای مهم و کاری در حریم های شهری این مراکز جمعیتی بزرگ با مشکلات عدیدهای مواجه بوده و نیازمند تمهیدات لازم در جهت پیشگیری از خطر زلزله هستند.
وی یکی از مهمترین این تمهیدات را شناسایی گسلها به عنوان چشمه های لرزه ای برشمرد و گفت: گام بعدی تدوین انواع آیین نامه های ساخت و ساز در حریم گسل هاست. خوشبختانه در جهت تحقق اهداف مذکور در شهر تهران نقشه های پهنه های گسلی در مقیاس 1:2000 در سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران تهیه و در اختیار گارگروه ملی مخاطرات زلزله قرار گرفت. این نقشه ها پس از تصویب در کارگروه، در اختیار معاونت معماری و شهرسازی، وزارت راه و شهرسازی قرار داده شد که پس از تصویب سرانجام به صورت مصوبه و قانون برای اجرا در اختیار سازمان های ذیربط قرار گرفت.
شکرچی زاده یکی از مصوبات این معاونت را ممنوعیت بلندمرتبه سازی در این پهنه ها عنوان کرد و افزود: بر اساس این مصوبه به مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ماموریت داده شد تا روند اجرایی شدن مفاد این مصوبه را پایش نماید. بنابراین ضروری است که مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهر سازی نیز موقعیت کلیه سازههای مهم، خطرزا و بلند مرتبه را جانمایی کرده و همچنین کاربری های اراضی حرایم گسل ها را به نقشه درآورده و در اختیار سازمانهای ذیربط قرار دهد و یا جهت نظارت بر اجرای صحیح مصوبات مورد استفاده قرار دهد. لذا این پروژه در بخش زلزله شناسی مهندسی و خطرپذیری تعریف شد.
وی همچنین تصریح کرد: انجام تمهیدات لازم به برای کاهش آسیب پذیری شهرها و مناطق جمعیتی در برابر زلزله نیازمند تدوین ضوابط و مقررات مشخص در حوزه های مختلف است. سازه ها به عنوان اصلی ترین عامل خسارات جانی و مالی به طور خاص ضرورت بیشتری برای تدوین این ضوابط دارند. در این پروژه بنا به نیاز مصوبات حرایم گسل، نخست به بررسی و جانمایی سازه های مهم در شهر تهران و کلانشهر های تبریز، مشهد، کرج و کرمان اقدام شده است.
شکرچی زاده ادامه داد: سازه هایی نظیر مدارس و مراکز آموزشی، بیمارستان ها و مراکز بهداشتی، پلیس و مراکز امنیتی، مراکز خدمات شهری نظیر تصفیه خانهها، انبارهای نفت و مواد خطرزا، پالایشگاهها، هتلها و مراکز اقامتی، پمپ بنزینها، سفارتخانه ها و مراکز سیاسی، مراکز فرهنگی، مراکز تجاری، مراکز ورزشی و ... مشخص و موقعیت مکانی آنها تعیین می شود.
وی ادامه داد: پس از آن با جانمایی این مراکز با نقشه حرایمی گسلی سازههای پر ریسک بر اساس کاربری آنها مشخص شده و در اختیار نهاد مربوطه قرار میگیرد. همچنین کاربریهای دیگری نظیر پارکها، فضاهای آموزشی، فضاهای ورزشی و ... نیز جانمایی شده و به نقشه در میآید.
رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی همچنین گفت: پر واضح است که سازمان های مربوطه در این کلانشهر می توانند با استفاده از این نقشه ها ساختمان ها و سازه های در معرض خطر را شناسایی و بر اساس میزان آسیبپذیری اولویت بندی کرده و برنامهریزیهای مربوطه را انجام دهند. با توجه به میزان محدود منابع مالی این روش میتواند معیار درستی برای مدیریت برنامه های مقاوم سازی، نوسازی و یا تغییر کاربری باشد.
توسعه کمی و کیفی شبکه شتابنگاری زلزله کشور
شکرچی زاده توسعه کمی و کیفی شبکه شتابنگاری زلزله کشور را از دیگر اقدامات مرکز برشمرد و افزود: قرارگیری سرزمین ایران در پهنه ای از گیتی که بسیار لرزه خیز و پرتکاپوست موجب رویداد زمین لرزه های ویرانگر و مخربی است که هزاران نفر را به کام نیستی کشانده و خسارات فراوانی را بر جای می گذراد. تنها راه کاهش خسارات مدهش این رویداد طبیعی طراحی سازه های مقاوم در برابر زلزله و مقاوم سازی سازه های موجود است.
وی مطالعه در این زمینه را مستلزم وجود داده های مناسب از زمین لرزه های رویداده در کشور و تحلیل آن ها دانست و گفت: در این میان مهمترین ابزار جهت فراهم آوردن این داده ها شبکه های ثبت جنبش نیرومند زمین است. این شبکه ها که در دنیا به شبکه های شتاب نگاری معروف هستند در کشور ما نیز از سالیان دور تحت نظر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی فعالیت داشته است.
رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: در حال حاظر این شبکه بیش از 1000 ایستگاه فعال در سراسر کشور دارد و افزون بر 11000 رکورد از این مجموعه تاکنون به ثبت رسیده است. روند رو به رشد ثبت داده این مجموعه در طول 4 سال گذشته همچنان ادامه داشته است و نقاط جدیدی جهت نصب ایستگاهها انتخاب و ایجاد شده اند.
این مقام مسئول در بیان دستاوردهای توسعه کمی و کیفی شبکه شتابنگاری زلزله کشور، گفت: فعال بودن 1063 ایستگاه شتابنگاری در سراسر کشور شامل 58 ایستگاه گورالپ CMG-5TD، 1005 ایستگاه SSA-2، 631 ایستگاه فری فیلد، 55 ایستگاه در سد، چهار آرایه درون چاهی، یک آرایه در سازه های بلندمرتبه، انجام آزمایشات ژئوفیزیک برای 580 ایستگاه، 12149 نگاشت سه مولفه ای تا پایان بهمن سال 1396، احداث و راه اندازی 17 ایستگاه شتابنگاری در طول 4 سال گذشته و همچنین خرید 260 دستگاه شتابنگار جدید برای توسعه شبکه ملی شتابنگاری از دستاوردهای این هدف هستند.
بانک مسکن به مثابه بانک توسعه ای
رئیس مرکز تحقیقات همچنین از دیگر برنامه هایی که در پنج سال گذشته برای تحقق آن گام های موثری برداشته شد را تلاش برای توسعه ای شدن بانک مسکن عنوان کرد و گفت: بانک توسعه ای بانکی است که در راستای حمایت از توسعه اقتصادی و کمک به پیشرفت اقتصادی با کمک های مستقیم و غیرمستقیم دولت ها به منظور پذیرش ریسک مالی که سایر واسطه های مالی تمایلی به پذیرش آن ندارند، تأسیس شده و مهم ترین وظیفه این مؤسسات مالی و اعتباری اعطای اعتبارات و تسهیلات بلندمدت و میان مدت برای مقاصد تولیدی و عمرانی در راستای اهداف توسعه ای جامعه و تشویق و ترغیب بخش خصوصی جهت کمک به توسعه اقتصادی است.
وی تاکید کرد: بانک های توسعه ای از مهم ترین ابزارهای در اختیار دولت ها به منظور شتاب بخشیدن به رشد و توسعه اقتصادی در تمامی کشورها، فارغ از سطح توسعه یافتگی آن ها محسوب می شوند. این پژوهش با هدف امکان پذیری و نقشه راه تبدیل بانک مسکن ایران به یک بانک توسعه ای، انجام شده است.
شکرچی زاده افزود: هدف و نقطه تمرکز اصلی بانک توسعه ای در حوزه حمل ونقل، توسعه ی مشارکت عمومی- خصوصی (PPP) است. آسیب شناسی حوزه PPP در ایران و دنیا، با تأکید بر موارد قابل بهبود و اصلاح از طریق بانک توسعه ای مسکن و حمل و نقل نشان می دهد که مهم ترین چالش های ایجاد یک مشارکت عمومی- خصوصی عبارت اند از تعریف مدل های درآمدی و کاهش هزینه ها، تنوع در منابع تأمین مالی، شناخت و تسهیم دقیق ریسک ها بین طرفین و نهادهای ثالث.
وی اهداف اصلی بانک توسعه ای در ارتباط با پروژه های حمل ونقلی که رسالت توسعه ی پایدار را به خوبی پوشش دهد را شامل تأمین مالی، مدیریت ریسک (پوشش ریسک، انتقال ریسک، تسهیم ریسک) و تسهیل گیری برشمرد.
تهیه راهنمای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان در خصوص جزئیات اجرایی عایق کاری حرارتی پوسته ساختمان
به گفته رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تهیه راهنمای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان در خصوص جزئیات اجرایی عایق کاری حرارتی پوسته ساختمان از دیگر اقدامات مرکز در 5 سال گذشته بوده که از انجام آن اهدافی همچون پیشنهاد جزئیات اجرایی مناسب و منطبق بر اصول علمی برای اجرای صحیح عایق کاری حرارتی و بهبود عملکرد حرارتی و رطوبتی جدارهای ساختمانی و همچنین ارائه راهکارها و جزئیات اجرایی مناسب جهت به حداقل رساندن پل های حرارتی در پوسته خارجی ساختمان و رفع مخاطرات چگالش در جدارهای خارجی انتظار می رفت.
شکرچی زاده ادامه داد: در این پژوهش، با بررسی جزئیات اجرایی گوناگون عایق کاری حرارتی جدارهای ساختمانی و نحوه اتصالات اجزای گوناگون و امکان سنجی بهره گیری هر یک از این جزئیات اجرایی در پوسته خارجی ساختمان، راهکارها و جزئیات اجرایی دقیق، با در نظر گرفتن راه حل های مختلف تأمین انتظارات مطرح در مقررات و ضوابط، و بهبود عملکرد حرارتی و رطوبتی جدارها ارائه شده است.
وی دستاوردهای پروژه را نیز شامل موارد فوق عنوان کرد: ارائه روش های صحیح اجرای عایق کاری حرارتی جدارهای ساختمانی، امکان سنجی اجرای جزئیات عایق کاری حرارتی در پوسته خارجی ساختمان، و بررسی نقاط قوت و ضعف روش های مختلف اجرایی عایق کاری حرارتی جدار های ساختمانی (دیوار، بام، کف) از دستاوردهای این پروژه هستند.
راهکارهای استفاده همزمان از سیستم های گرمایش و سرمایش خورشیدی در ساختمان های مسکونی کشور
رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی همچنین گفت: اگر چه تلاش های زیادی در جهت ترویج و توسعه انرژی خورشیدی در کشور صورت گرفته ولی این تلاش ها بیشتر در جهت ارائه اصول و مبانی، انتقال تکنولوژی و بیشتر متمرکز بر تجهیزات جذب انرژی خورشیدی بوده است و کمتر به نحوه استفاده عملی و ارائه جزئیات طرح و اجرای این تجهیزات در انواع سیستم های گرمایش و سرمایش ساختمان به خصوص در شرایط اقلیمی کشور پرداخته شده است.
وی راهکار استفاده همزمان از سیستم های گرمایش و سرمایش خورشیدی در ساختمان های مسکونی کشور را از دیگر اقدامات مهم مرکز برشمرد و افزود: پروژه حاضر به منظور ارائه جزئیات در طرح و اجرای سیستم خورشیدی و تلفیق آن با سیستمهای گرمایش و سرمایش متداول در کشور تعریف شده است.
به گفته شکرچی زاده دستاوردهای پروژه شامل موارد زیر است:
تعیین پتانسیل قابل بهرهبرداری از انرژی خورشید در نقاط مختلف کشور به منظور استفاده در سیستم های گرمایی و سرمایی.
مشخص شدن روشهای طراحی و اجرای تجهیزات جذب انرژی خورشیدی در ترکیب با سیستمهای گرمایی زیر:
- سیستم موتورخانه مرکزی با پایانه های دما-بالا و دما-پایین (رادیاتور، کف و...)
- سیستم پکیج متداول و چگالشی با پایانه های دما-بالا و دما-پایین (رادیاتور، کف و...)
- سیستم آبگرمکن فوری و مخزندار
مشخص شدن روشهای طراحی و اجرای تجهیزات جذب انرژی خورشیدی در ترکیب با سیستمهای سرمایی زیر:
- سیستم سرمایش جذبی
- سیستم رطوبت گیر دسیکنت