لحظه به لحظه با «سانچی»
فرض کنید پلاسکو در آب های چین می سوخت و یک نفتکش ایرانی در چهارراه استانبول، در قلب پایتخت طعمه حریق می شد. نفتکش سانچی از حیث انسانی همان ساختمان پلاسکو است؛ فقط کمی دورتر.
به گزارش پایگاه خبری گُلوَنی ، در حادثه برخورد کشتی چینی با نفتکش ایرانی که هفدهم دی ماه در آب های چین رخ داد، ۳۲ خدمه ی کشتی شامل ۳۰ ایرانی و دو بنگلادشی ناپدید شدند.
این بار اما ابعاد حادثه ناپیدا ماند؛ نه رسانه های رسمی داخل کشور به محل اعزام شدند، نه شهروندی آنجا حضور داشت که عکس و فیلم بگیرد و در شبکه های اجتماعی منتشر کند. از آنجا که حادثه فرسنگ ها دورتر رخ داده مسئولان همیشه در صحنه هم نمی توانند در محل حادثه و مقابل دوربین ها ظاهر شوند و مصاحبه کنند. به همین دلیل این فاجعه در سطح افکار عمومی چندان مطرح نشده و در رسانه های رسمی و شبکه های اجتماعی هم اخبار و اطلاعات دندان گیری منتشر نمی شود.
در این شرایط تنها مراجع رسمی مثل شرکت ملی نفتکش سررشته ی اخبار را در دست دارند و به شکل کنترل شده ای دست به انتشار آنها می زنند و برخی خبرگزاری های خارجی هم گه گاه گزارشی از حادثه منتشر می کنند.
نفتکش «سانچی» از عسلویه حرکت کرده بود و قرار بود روز یکشنبه وارد آب های کره ی جنوبی شود اما شامگاه شانزدهم دی یک کشتیِ باری چینی با آن برخورد کرد و به دلیل اینکه محموله نفتکش، نفت فوق سبک با درجه اشتعال بسیار بالا بود، دچار حریق شد. صبح ۱۷ دی خبرگزاری «شینهوا»ی چین خبری منتشر کرد که حاکی از ناپدید شدن ۳۲ خدمه ی نفتکش ایرانی در آب های چین بود.
در بیانیه ای که وزارت حمل و نقل چین در پی این حادثه منتشر کرد، اعلام شد که حادثه حدود ساعت ۲۰ به وقت محلی در سواحل شرقی چین روی داده و یک کشتی باری چینی با یک نفتکش حامل ۱۳۶ هزار تن نفت تغلیظ شده برخورد کرده و نفتکش «سانچی» بطور کامل آتش گرفته است. ۲۱ خدمه ی کشتی چینی همان زمان نجات داده شدند اما خبری از خدمه ی کشتی ایرانی نبود.
ابتدا مقامات دریایی چین هشت کشتی را برای عملیات جست وجو و نجات اعزام کردند و کره ی جنوبی هم در این عملیات شرکت کرد. در همین حال پیگیری های خبرنگار ایسنا از شرکت ملی نفتکش ایران درباره ی جزئیات بیشتر حادثه به نتیجه ای نرسید و اعلام شد مدیران این شرکت در جلسه هستند.
روز پس از حادثه حسن قشقاوی، معاون وزیر امور خارجه، از رایزنی با مقامات چینی برای اطلاع از جزئیات ماجرا خبرداد و گفت «هرگونه اطلاع رسانی از سوی وزارت خارجه در این زمینه مستلزم اطلاعات دقیق از این اتفاق است».
شرکت ملی نفتکش ایران نیز پس از ساعت ها پی گیری خبرنگار ایسنا بیانیه ای منتشر کرد که در آن به اقدامات این شرکت در سازماندهی عملیات امداد و نجات اشاره و نوشته شده بود که تلاش ها برای نجات خدمه ی کشتی ادامه دارد.
۱۷ ساعت پس از حادثه، نفت کش ایرانی همچنان در آتش می سوخت و رویترز گزارش داد که چهار کشتی امدادرسانی و سه قایق برای پاکسازی لکه ی نفتی در محل حادثه مشغولند و کره ی جنوبی هم برای کمک رسانی یک کشتی و هلی کوپتراعزام کرده است.
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس از دستور نخست وزیر چین برای مهار آتش خبر داد و گفت شنیده است که «قایق نجاتی بر روی کشتی قرار داشته که در حال حاضر وجود ندارد. یک احتمال است که افراد از طریق این قایق از محل حادثه دور شده باشند».
ساعتی بعد اسامی خدمه ی مفقودشده ی کشتی در اختیار ایسنا قرار گرفت.
سخنگوی وزارت امور خارجه ی چین گفت این کشور اهمیت بسیار زیادی برای این حادثه قائل است.
مدیرعامل شرکت ملی نفتکش ایران هم ضمن ابراز بی اطلاعی از علت برخورد دو کشتی، گفت تجسس ادامه دارد و دولت چین اعلام کرده برای پیداکردن آنان همکاری می کند.
حدود ۳۰ ساعت از زمان حادثه گذشته بود که خبری درباره ی نجات تعدادی از مفقودین منتشر شد: مدیرعامل شرکت ملی نفتکش ایران گفت خبر نجات تعدادی از مفقودین صحت ندارد.
نیروهای امدادرسان روز دوشنبه برای دومین روز همچنان برای مهار آتش نفتکش ایرانی تلاش می کردند. رویترز گزارش داد نیروی دریایی آمریکا یک هواپیمای نظامی را برای کمک به جست وجو اعزام کرد اما اثری از خدمه ی مفقود این نفتکش را شناسایی نکرد.
ساعاتی بعد خبر رسید که جسد یکی از مفقودین نفتکش ایرانی چهار مایل دورتر از کشتی پیدا شده است. هویت جسد پیدا شده نامشخص بود و برای بررسی به شانگهای منتقل شد. در همین حال دو فروند کشتی شرکت ملی نفتکش و یک فروند کشتی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، با نظارت و مدیریت مرکز جست وجو و نجات شانگهای به دنبال یافتن ردی از دریانوردان گم شده بودند.
درحالی که تیمی شامل ۱۳ کشتی امداد و جست وجو، ناحیه ای به وسعت ۹۰۰ مایل دریایی را جست وجو می کردند و دست خالی برمی گشتند، مدیر عامل شرکت ملی نفتکش ایران با اشاره به جسد کشف شده گفت احتمالاً خدمه ی کشتی فرصت استفاده از وسایل نجات را داشته اند.
همزمان عملیات اطفاء حریق کشتی سانحه دیده ادامه داشت اما انگار آتش سر خاموش شدن نداشت؛ سرکنسول ایران در شانگهای درباره ی علت کندی عملیات اظهار کرد: شدت آتش و انفجار و انتشار نفت در آب باعث کندی کار شده است. کشتی های امدادرسان باید به فاصله صدوپنجاه متری کشتی برسند که امکان کار داشته باشند اما دسترسی به کشتی بسیار دشوار است.
صبح روز بعد، وزارت حمل و نقل چین در بیانیه ای اعلام کرد که شرایط جوی بد، وزش بادهای شدید، بارندگی و موج های بلند مانع اطفاء حریق و جست وجو برای ۳۱ خدمه مفقود این نفتکش شده است.
با گذشت دو روز از حادثه مدیر عملیات ناوگان شرکت نفت کش ایران همچنان معتقد بود احتمال زنده بودن دریانوردان مفقود وجود دارد. احتمال می دهیم که آنها یا به طرف موتورخانه در پایین نفت کش رفته باشند یا از یکی از قایق های نجات استفاده کرده یا به کمک لباس های وضعیت اضطراری، خود را به دریا انداخته باشند.
روز سه شنبه هم سخنگوی شرکت ملی نفتکش خبرداد که جسد پیدا شده ایرانی بوده اما به دلیل سوختگی صورت هنوز هویتش شناسایی نشده است. او در عین حال گفت اگر خدمه ی کشتی به موتورخانه پناه برده باشند احتمال کمی دارد که زنده مانده باشند؛ چراکه موتورخانه ی این کشتی ۱۴ متر زیر آب است. از دو قایق نجات هم یکی سوخته و دیگری در تصاویر رویت نشده، بنابراین ممکن است سرنشینان کشتی با استفاده از آن به آب زده باشند که در این صورت «تا دو ماه ذخیره دارند و می توانند زنده باشند؛ البته استفاده از قایق نجات زمانبر است…».
همزمان حسن روحانی هم برای پیگیری وضع مفقودین به وزارتخانه های امور خارجه، راه و شهرسازی و نفت دستور مستقیم داد و تأکید کرد: «ابعاد مختلف حادثه و بویژه سرنوشت کارکنان کشتی و خانواده های این عزیزان» پیگیری شود.
آتش سوزی کشتی همچنان ادامه داشت و به دلیل سمی بودن گازهای منتشر شده عملیلت اطفاء حریق از فاصله ی نزدیک غیرممکن بود و از فاصله ی دور هم کار سخت و زمانبر شده بود. رویترز درباره ی روند عملیات امداد و اطفای حریق نوشت: «بادهای شدید، موج های بلند و گازهای سمی، مانع پیدا شدن دریانوردان ایرانی مفقود نفتکش سانحه دیده در دریای چین شرقی و اطفای آتش سوزی کشتی در مدت سه روز گذشته است».
درحالی که تیم امدادی کره ی جنوبی، به دلیل شعله های سرکش کشتیِ درحال سوختن در فاصله ی سه مایلی آن مستقر شده بود، سخنگوی شرکت ملی نفتکش از عدم همکاری چینی ها خبر داد و گفت: «چین امکانات خوبی اطراف نفتکش آتش گرفته جمع کرده اما مشخص نیست چرا از این امکانات استفاده نمی کند». با این حال بامداد روز چهارشنبه به وقت ایران، چهار روز بعد از وقوع حادثه، چینی ها عملیات اطفاء حریق را از سر گرفتند.
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس نیز از اعزام تیم ایرانی به محل حادثه خبرداد و گفت: «کشتی ژاپنی نیز برای کمک رسانی در این منطقه حضور دارد و نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران نیز به دستور امیر خانزادی و امیر سیاری تیم های حرفه ای خود را به این منطقه اعزام کرده اند تا هرچه سریعتر آتش کشتی خاموش شود». او از جهانگیری هم خواست تا با نخست وزیر چین مذاکره کند و از آنها بخواهد که در اطفاء حریق عجله کنند. او معتقد بود چینی ها عمداً تعلل می کنند تا محموله ی کشتی بسوزد و آب های ساحلی این کشور را آلوده نکند.
با گذشت چهار روز همچنان خبری از حادثه دیدگان کشتی ایرانی خبری نبود و یک نماینده ی مجلس این بار از وزیر امور خارجه خواست برای جلب همکاری کشورهای نزدیک له محل حادثه اقدام کند. او همچنین از صداوسیما خواست «پوشش خبری مناسب تری از موضوع داشته باشد».
چند ساعت بعد خبر رسید که انفجارها در کشتی فعلاً متوقف شده و امکان ورود تیم تجسس و نجات به کشتی افزایش پیدا کرده است. از سوی دیگر یکی از مقامات کره ی جنوبی به رویترز گفت با توجه به تجربیات قبلی «شعله های آتش حداقل به مدت دو هفته یا یک ماه ادامه پیدا خواهد کرد».
چینی ها چند ساعتی با جدیت مشغول عملیات بودند اما به گفته ی سخنگوی شرکت ملی نفتکش «به بهانه ی بدی آب وهوا و به دلیل احتراق کوچکی که روی نفتکش رخ داده بود، عملیات اطفاء حریق را متوقف کردند». این در حالی است که به دلیل وقوع حادثه در آبهای چین این کشور بر اساس کنوانسیون های بین المللی در قبال خاموش کردن این آتش مسئولیت دارد. او گفت «اگر ایران بخواهد تیم عملیاتی به منطقه اعزام کند به ۲۰ روز وقت نیاز است». چند ساعت بعد خبر رسید ۱۲ تکاور نیروی دریایی از طریق هوایی به محل حادثه اعزام شده اند.
ساعاتی بعد مقامات چین علت توقف عملیات را اینگونه اعلام کردند: «کشتی های امدادرسانی پس از انفجاری که روز چهارشنبه در نفتکش سانچی روی داد، در فاصله ی مطمئنی از این کشتی قرار گرفتند». باوجود این صبح پنجشنبه چینی ها دوباره دست به کار شدند.
پنجشنبه شب، پنج روز از حادثه گذشته بود اما نفتکش همچنان در آتش می سوخت و خبری از سرنشینان آن نبود که نبود. نیروهای امدادی ژاپن هم به منطقه رسیدند و قرار شد از صبح جمعه عملیات امداد انجام شود. اعلام شد که یک تیم ایرانی هم صبح جمعه برای مشارکت و نظارت در محل حادثه حاضر می شود. با وجود اینکه مقامات ایرانی از همکاری ژاپنی ها در عملیات خبر می دادند، سخنگوی گارد ساحلی ژاپن به رویترز گفت «مقامات چینی پیشنهاد گارد ساحلی ژاپن برای کمک را رد کرده اند». تلویزیون دولتی چین هم اعلام کرد که ۱۴ کشتی مشغول عملیات اطفاء حریق و جست وجوی مفقودشدگان هستند.
در همین روز علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که مسئول رسیدگی به این حادثه شده، پس از دیدار با سفیر چین در تهران، گفت جریان باد نفتکش غرق در آتش را آرام آرام به سمت مرزهای آبی ژاپن می برد. او ابراز امیدواری کرد با خروج کشتی از آبهای چین این کشور همچنان به عملیات ادامه دهد و «ناهماهنگی در تعاملات بین المللی در عملیات مهار آتش تاثیری نداشته باشد».
ربیعی این را هم گفت که «تمهیداتی در این کشتی ها پیش بینی می شود تا افراد بتوانند خود را نجات دهند… کارشناسان بر اساس شواهد می گویند امیدوار باشیم».
صبح جمعه عملیات اطفاء حرق به پایان خود نزدیک شد و معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی گفت «تیم تجسس سازمان بنادر و دریانوری تلاش خواهد کرد امروز وارد نفتکش شود».
علی ربیعی درباره ی سرنوشت خدمه ی کشتی گفت: «پس از آنکه پیکر یکی از مفقودین پیدا شد خبر خاص دیگری از ۳۱ پرسنل در دست نیست… نمی خواهیم خبر نگران کننده بدهیم؛ باید به خانواده های مفقودین آرامش بدهیم؛ ما هنوز وقت طلایی داریم». او همچنین از قول رئیس شرکت ملی نفتکش اعلام کرد که احتمال دارد آتش کشتی تا ظهر شنبه بطور کامل خاموش شود.
آقای وزیر که با حکم رئیس جمهوری «مسئول کمیته ی ویژه ی رسیدگیِ حادثه ی نفتکشِ سانچی» شده، بعد از ظهر جمعه پس از دیدار با سفیر ژاپن، به دیدار خانواده ی دریانوردان ایرانی رفت و پای صحبت آنان نشست. او جمعه شب برای پیگیری عملیات اطفای حریق عازم چین شد.
در همین حال شامگاه جمعه خبر رسید که ارتش ایران از ارتش کشورهای چین و ژاپن درخواست کرد برای یافتن ملوانان ایرانی همکاری کنند. سخنگوی ارتش اعلام کرد یک تیم عملیات ویژه نیروی دریایی ارتش، شامل تکاوران کلاه سبز در محل حضور دارند و اگر چین بالگرد در اختیار آنان بگذارد با انجام «راپل» برای نجات ملوانان وارد نفتکش می شوند.
در خبر دیگری سخنگوی شرکت ملی نفتکش با بیان اینکه هویت تنها جسد کشف شده همچنان نامشخص است گفت از خانواده های مفقودشدگان برای اخذ نمونه ی دی.ان.اِی دعوت شده است.
هرچه ساعت ها و روزها می گذرند، امیدها برای نجات ملوانان ایرانی کمرنگ تر می شود؛ اگر «وقت طلایی» تمام شود، شاید دیگر باید خدا خدا کرد که حداقل اجساد اجساد آنان پیدا شود.
کاپیتان احمد اسدی، ناخدای باسابقه ی شناورهای غول پیکر ایرانی در گفت وگو با ایسنا به این پرسش که چطور ممکن است دو کشتی غول پیکر با وجو فناوری های پیشرفته به یکدیگر برخورد کنند، گفت: کاپیتان برای متوقف کردن کشتی نیاز به طی چهار تا پنج مایل مسافت دارد. برای ناخدا از چند دقیقه قبل از وقوع حادثه مشخص می شود که برخورد با کشتی مقابل اجتناب ناپذیر است اما دیگر شرایط و زمان کافی برای اجتناب از آن وجود ندارد.
به گفته ی این دریانورد، تمام کشتی های غول پیکر به یک سیستم رادار مجهزند که می تواند نزدیک شدن کشتی ها را از ۳۰ مایلی تا نیم مایلی رصد کند، اما احتمالاً در زمان حادثه ناخدای ایرانی پشت سکان نبوده است. قطعاً طرف چینی نیز نتوانسته در زمان لازم اخطارها را صادر و از این برخورد جلوگیری کند.
او احتمال فرار سرنشینیان کشتی ایرانی به وسیله ی قایق های نجات را هم بعید دانست و گفت: احتمال این موضوع بسیار ضعیف است. چون قبل از حادثه زمان زیادی برای فرار وجود نداشته و انفجارهای پی درپی مانع از تصمیم گیری بموقع شده است.
صبح شنبه، تقریباً یک هفته از زمان حادثه گذشته بود که معاون سازمان بنادر و دریانوردی کشور از پیدا شدن دو پیکر با هویت نامشخص در پل فرماندهی (بالاترین نقطه ی کشتی) خبر داد و گفت تیم امداد چینی جعبه ی سیاه کشتی را پیدا کرده و به علت زیاد بودن گازهای سمی به سرعت از کشتی خارج شدند.
علی ربیعی که برای نظارت بر روند عملیات امداد و بدون تشریفات و هماهنگی به چین سفر کرد، از مسئولان چینی خواست در عملیات امداد و نجات جدیت داشته باشند چراکه «غرق شدن کشتی مصادف با از بین رفتن امید مطلق است». اون همچنین این خواسته را مطرح کرد که ایرانی ها با خدمه ی کشتی چینی هم گفت وگو کنند تا ابعاد حادثه روشن شود. ساعتی بعد هم اعلام کرد که نیروهای ایرانی به همراه چینی ها با شناور تندرو به سوی کشتی اعزام شده اند به محض رسیدن به محل، عملیات تجسس در قسمت های مختلف نفتکش از جمله موتورخانه آغاز می شود.
ظهر شنبه در خبر دیگری اعلام شد که جعبه ی سیاه کشتی طبق قوانین بین المللی به کشوری که کشتی در آن ثبت شده، یعنی پاناما، تحویل داده می شود.